Beschrijving
Duurzaam verlichten begint met het optimaal gebruik van daglicht, dat wil zeggen bij een goed ontwerp van de daglichtopeningen (ramen, lichtkoepels, lichtstraten en glasstroken in scheidingswanden). Enerzijds kost dit minder energie voor verlichting. Maar minstens zo belangrijk: mensen vinden daglicht prettig. Kunstlicht wordt toegepast wanneer daglicht niet of onvoldoende aanwezig is:
- Daglichtverlichtingsniveau te laag. De kunstverlichting wordt gebruikt om voldoende licht op het werkvlak te verkrijgen voor het uitvoeren van betreffende taken.
- Luminantieverhoudingen niet goed. De kunstverlichting wordt gebruikt om scherpe contrasten en verschillen in de verlichtingssterkte binnen het vertrek te compenseren. Dus de mogelijkheid bestaat dat ondanks een voldoende daglichtverlichtingsniveau de kunstverlichting toch wordt aangeschakeld.
Bij het optimaliseren van de daglichttoetreding zijn een aantal aandachtspunten:
Algemene tips over daglichttoetreding
- Kies het daglichtoppervlak niet te hoog. Een gemiddelde situatie moet als uitgangspunt dienen in plaats van een sombere dag. Dit biedt zowel verlichtingstechnisch als klimaattechnisch voordelen.
- Kies goed isolerende beglazing (of doorzichtige kunststofbeglazing) om te voorkomen dat er (te) veel warmte verloren gaat. De beglazing moet bij voorkeur een U-waarde hebben van < 1,2 W/m2K (maar zeker < 2,8 W/m2K). Let ook op de isolatiewaarde van de profielen! Vervang verouderde, slecht geïsoleerde, lichtstraten door nieuwe.
- Voorkom te hoge warmtebelasting door zoninstraling. Naast licht komt er ook een niet te onderschatten hoeveelheid zonnewarmte binnen. Zie de tip Zonwering.
- Pas desgewenst helderheidswering toe (lamellen of een gordijn aan de binnenzijde van het daglichtoppervlak). Goede buitenzonwering kan ook deze functie hebben en zorgt dat er geen grote verschillen in lichtniveau ontstaan.
- Verdeel het daglichtoppervlak gelijkmatig over de gevel en/of het dak.
- Voer de kozijnstijlen van het daglichtoppervlak in lichte kleuren uit i.v.m. luminantieverhoudingen.
- Maak binnenzijde van het dakoppervlak licht van kleur: dit vergroot het rendement van het daglichtgebruik en vermindert verblinding.
- Schuin vlakken, dagkanten en kozijnstijlen in de richting van het daglichtoppervlak af. Dit heeft tot gevolg dat deze aangelicht worden door strijklicht. Hierdoor ontstaan minder scherpe contrasten hetgeen rendementsverhogend werkt.
- Vermijd verblinding door directe zonnestraling.
- Maak in combinatie met daglicht gebruik van verlichting die schakelbaar is in zones evenwijdig aan de gevel en daglichtsensoren. Zonder automatische regelingen zal de verlichting vaak onnodig branden. Zie de maatregelen:
Tips over daglicht via daken
- Een percentage aan daglichtoppervlak van circa 7 tot 8% van het dakoppervlak levert circa 70% van de daglichtperiode voldoende daglicht om een goed verlichtingsniveau te bereiken zonder kunstverlichting.
- Verkies lichtstraten met noorderlicht boven lichtkoepels.
- Overweeg ook daglichtsystemen.
- Zorg bij daklichten eventueel voor te openen delen in het dak om oververhitting te voorkomen. De warme lucht stijgt op en kan zo door het openstaande dakraam naar buiten. Indien er voldoende anti-inbraak- en regeninslag-voorkomende voorzieningen zijn, kan ook goed gebruik worden worden van de voordelen van zomernachtventilatie (met de koude van de nacht het gebouw koelen).
- Zorg voor een goede kierdichting. Vlak onder dakramen is het vaak warmer dan op het werkvlak (vele meters lager). Door dit grote temperatuurverschil (en de onbereikbaarheid voor visuele en voelbare controle) laten kieren en spleten vaak vele jaren continu warme lucht naar buiten ontsnappen.
- Zorg voor een goede waterkering. Overal waar het dakvlak wordt doorbroken kan sneller water (of smeltende sneeuw) naar binnen dringen. Goede detaillering is noodzaak.
- Let op brandweereisen. Zowel bij glas (scherven) of een kunststofplaat (smelten bij brand) kan het noodzakelijk zijn veiligheidsvoorzieningen te treffen. Overleg hierover met het bevoegd gezag.
- Indien in de betreffende ruimte hoge magazijnstellingen zijn geplaatst, is het belangrijk dat de stellingen niet recht onder de dakramen staan: op de stelling is immers geen licht nodig, tussen de stellingen wel.
Toepasbaarheid
Denk aan bedrijfshallen en zwembaden waar daglicht (via de gevel) slechts beperkt binnen kan komen. Overweeg daglichttoetreding via het dak bij nieuwbouw of vernieuwing van het dak.
Goed toepasbaar bij gebouwen van een verdieping en/of op de bovenste verdieping. Bij nieuwbouw van meerdere verdiepingen kunnen vides en trappenhuizen meer daglicht in onderliggende verdiepingen brengen.
Bekijk ook de maatregel Daglicht onder luifel van tankstation.
Milieu aspecten
Besparing op het energieverbruik, mits de daglichtvoorzieningen goed zijn geïsoleerd. Verlichting rond lichtstraten en -koepels kan gemiddeld 4 à 5 uur per dag korter zijn ingeschakeld.
Het verlies van warmte via goed geïsoleerde lichtstraten is ongeveer 70% minder dan via slecht geïsoleerde oudere lichtstraten.
Financiële aspecten
Daglichtvoorzieningen in het dak vragen (ook in nieuwbouw) om een extra (bouwkundige) investering. Kosten van een lichtkoepel zijn sterk afhankelijk van de grootte, de vorm en de dikte. Er van uitgaande dat de bestaande dakconstructie in tact blijft zijn de kosten voor een lichtstraat van 100 m² ongeveer € 2.000, exclusief aanpassing van de dakconstructie. Bij grotere lichtstraten is de terugverdientijd korter, omdat de lichtstraat per vierkante meter goedkoper is. Een lichtstraat van 1.000 m² kost ongeveer € 3.500. Vraag om een offerte bij een leverancier, een dakdekker of een aannemersbedrijf. De gemiddelde terugverdientijd is tussen 4 en 15 jaar.
Als een kleine slecht geïsoleerde lichtstraat wordt vervangen door nieuwe is de besparing op ruimteverwarming ongeveer 70% en de terugverdientijd ongeveer 3 jaar. Een grote beter geïsoleerde lichtstraat verdient binnen een jaar terug.
Bron: Halmos BV, Infomil, JET-BIK